De hypofyse, oftewel hersenaanhangsel, is een klier midden in het hoofd, onder de hersenen, die vele hormonen afscheidt. De hypofyse vervult een belangrijke rol bij de regulering van een groot aantal hormonen. De klier is ongeveer zo groot als een doperwt (doorsnede circa één centimeter) en is gelegen in een holte in de schedelbasis (het zogeheten Turkse zadel of Sella Turcica in het Latijn), achter de neusrug. De achterkwab van de hypofyse behoort tot het diencephalon. Bij de aanleg in de embryonale fase wordt de voorkwab van de hypofyse gevormd uit een stukje epitheel van het monddak; het zogenaamde zakje van Rathke.
Gelokaliseerd aan de basis van de schedel, wordt de hypofyse beschermd door een botstructuur, sella turcica genaamd
Mediale sagittale coupe door de hypofyse van een volwassen aap Embryologie neuraal en oraal ectoderm, inclusief zakje van Rathke Gray's Anatomy 275,1275 MeSH A06.407.747 Dorlands/Elsevier h_22/12439692
De hypofyse is opgebouwd uit drie delen, de voorkwab, achterkwab en de middenkwab.
De middenkwab is bij mensen bijna niet aanwezig. Bij sommige diersoorten is deze echter relatief groter. De middenkwab maakt α-MSH (Melanocyt-stimulerend hormoon) uit de neurotransmitter corticotropine. In dit artikel wordt vooral aandacht besteed aan de voor- en achterkwab.
De achterkwab van de hypofyse staat met lange axonen direct in verbinding met de hypothalamus. De voorkwab van de hypofyse is via een poortadersysteem verbonden met de hypothalamus. Deze meet de hoeveelheden hormonen in het bloed en stuurt hormonen naar de hypofyse wanneer er meer of minder van een hormoon nodig is. Via de hypofysesteel komt onder andere dopamine in de hypofyse terecht dat de afgifte van prolactine remt.
De voorkwab (adenohypofyse)
In de hypofysevoorkwab worden veel hormonen geproduceerd die invloed hebben op andere endocriene klieren. De hypofysevoorkwab produceert:
[Link niet meer beschikbaar] Thyrotroof hormoon of thyroïdstimulerend hormoon (TSH) → dit zet de schildklier aan tot productie van schildklierhormoon (thyroxine en tri-joodthyronine) Adrenocorticotroof hormoon of corticotropine (ACTH) → zet bijnierschors aan tot de productie van bijnierhormonen Gonadotrofe hormonen (hebben invloed op de ovaria en testes). Te weten: follikelstimulerend hormoon (FSH) → bevordert de groei en rijping van follikels in de ovaria bij de vrouw en de spermatogenese bij de man in de testes en luteïniserend hormoon (LH) of interstitiële-cellenstimulerend hormoon (ICSH); de gonadotrofe hormonen stimuleren daarnaast de hormoonproductie van de gonaden (geslachtsklieren). Prolactine → dit komt vooral vrij tijdens de zwangerschap en de lactatieperiode. Melanocyt-stimulerend hormoon of melanotropine (MSH)
De achterkwab (neurohypofyse)
De hypofyseachterkwab is belangrijk voor de water- en vochtregulatie in het lichaam. Het is een opslagplaats voor twee door de hypothalamus geproduceerde hormonen:
Antidiuretisch hormoon (ADH), ofwel vasopressine Oxytocine
Aandoeningen
De meest voorkomende aandoening aan de hypofyse is een gezwel. Deze gezwellen zijn doorgaans goedaardig en zijn grofweg onder te verdelen in de volgende soorten:
hypofysevergroting met overmatige productie van prolactine (prolactinoom) hypofysevergroting met overmatige productie van groeihormoon, wat leidt tot acromegalie hypofysevergroting met overmatige productie van ACTH met als gevolg het syndroom van Cushing niet-endocrien actieve gezwellen. De hypofyse kan ook te weinig hormoon maken; dit heet hypopituïtarisme. Het tekort aan hormonen kan worden aangevuld met medicamenten.
In uitzonderingsgevallen kan men besluiten om het orgaan te verwijderen (hypofysectomie).
Gelokaliseerd aan de basis van de schedel, wordt de hypofyse beschermd door een botstructuur, sella turcica genaamd
Mediale sagittale coupe door de hypofyse van een volwassen aap Embryologie neuraal en oraal ectoderm, inclusief zakje van Rathke Gray's Anatomy 275,1275 MeSH A06.407.747 Dorlands/Elsevier h_22/12439692
De hypofyse is opgebouwd uit drie delen, de voorkwab, achterkwab en de middenkwab.
De middenkwab is bij mensen bijna niet aanwezig. Bij sommige diersoorten is deze echter relatief groter. De middenkwab maakt α-MSH (Melanocyt-stimulerend hormoon) uit de neurotransmitter corticotropine. In dit artikel wordt vooral aandacht besteed aan de voor- en achterkwab.
De achterkwab van de hypofyse staat met lange axonen direct in verbinding met de hypothalamus. De voorkwab van de hypofyse is via een poortadersysteem verbonden met de hypothalamus. Deze meet de hoeveelheden hormonen in het bloed en stuurt hormonen naar de hypofyse wanneer er meer of minder van een hormoon nodig is. Via de hypofysesteel komt onder andere dopamine in de hypofyse terecht dat de afgifte van prolactine remt.
De voorkwab (adenohypofyse)
In de hypofysevoorkwab worden veel hormonen geproduceerd die invloed hebben op andere endocriene klieren. De hypofysevoorkwab produceert:
[Link niet meer beschikbaar] Thyrotroof hormoon of thyroïdstimulerend hormoon (TSH) → dit zet de schildklier aan tot productie van schildklierhormoon (thyroxine en tri-joodthyronine) Adrenocorticotroof hormoon of corticotropine (ACTH) → zet bijnierschors aan tot de productie van bijnierhormonen Gonadotrofe hormonen (hebben invloed op de ovaria en testes). Te weten: follikelstimulerend hormoon (FSH) → bevordert de groei en rijping van follikels in de ovaria bij de vrouw en de spermatogenese bij de man in de testes en luteïniserend hormoon (LH) of interstitiële-cellenstimulerend hormoon (ICSH); de gonadotrofe hormonen stimuleren daarnaast de hormoonproductie van de gonaden (geslachtsklieren). Prolactine → dit komt vooral vrij tijdens de zwangerschap en de lactatieperiode. Melanocyt-stimulerend hormoon of melanotropine (MSH)
De achterkwab (neurohypofyse)
De hypofyseachterkwab is belangrijk voor de water- en vochtregulatie in het lichaam. Het is een opslagplaats voor twee door de hypothalamus geproduceerde hormonen:
Antidiuretisch hormoon (ADH), ofwel vasopressine Oxytocine
Aandoeningen
De meest voorkomende aandoening aan de hypofyse is een gezwel. Deze gezwellen zijn doorgaans goedaardig en zijn grofweg onder te verdelen in de volgende soorten:
hypofysevergroting met overmatige productie van prolactine (prolactinoom) hypofysevergroting met overmatige productie van groeihormoon, wat leidt tot acromegalie hypofysevergroting met overmatige productie van ACTH met als gevolg het syndroom van Cushing niet-endocrien actieve gezwellen. De hypofyse kan ook te weinig hormoon maken; dit heet hypopituïtarisme. Het tekort aan hormonen kan worden aangevuld met medicamenten.
In uitzonderingsgevallen kan men besluiten om het orgaan te verwijderen (hypofysectomie).
