DEN HAAG - Een Paars-plus kabinet van VVD, PvdA, GroenLinks en D66 komt dichterbij. Voor het eerst in het bijna drie weken durende formatieproces liet VVD-leider Mark Rutte woensdag allerlei reserves achterwege.
Informateur Herman Tjeenk Willink ontving woensdag achtereenvolgens de fractieleiders van VVD, PvdA, D66, GroenLinks en CDA. Alle partijen suggereerden dat er beweging in de formatie zit in de richting van een Paars-plus-regering.
Vooral de houding van VVD-leider Rutte, die de verkiezingen won en dus het initiatief heeft in de formatie, viel op. Anderhalve week geleden brak hij eerste verkennende besprekingen over Paars-plus af met de woorden dat hij ‘geen perspectief’ zag. De VVD-leider benadrukte de grote afstand tussen de partijen en wees op de complicatie dat hij dan premier van een coalitie met drie linkse partijen zou zijn.
Randvoorwaarden
Na afloop van zijn bezoek aan de informateur benoemde Rutte woensdag alleen nog de ‘randvoorwaarden die de VVD aan zo’n combinatie verbindt’ als obstakel voor Paars-plus. De andere parTeiders kennen die, stelde Rutte. Als ze ermee akkoord gaan daar open over te praten, dan kan dat.
Maar ondervangt dat ook het probleem dat Rutte en zijn VVD in een coalitie met drie linkse partijen zouden belanden? Waar hij een week geleden nog moeilijk keek, antwoordde hij nu met een stellig en opgeruimd: ‘ja’.
Dat kan worden opgevat als een open invitatie. Zowel PvdA-leider Job Cohen, D66-voorman Alexander Pechtold als Femke Halsema van GroenLinks hebben meermalen gezegd dat ze ‘geen taboes’ kennen. ‘Ik ben niet van de schriftlezingen’, analyseerde Pechtold. ‘Maar hier zie ik toch verschillen met vorige week.’
Rutte repte woensdag niet meer over zijn vaak beleden voorkeur voor een middenkabinet met het CDA. Hij zei slechts dat er ‘verschillende voorkeursvarianten’ waren, waarvan Paars-plus er één is. ‘Er moet er toch eens één uitgeboord worden’, stelde Rutte. Ook op andere manieren benadrukte hij dat er haast geboden is.
Ook de andere leiders benadrukten dat. ‘Er wordt flink op de fractievoorzitters gedrukt’, aldus D66-leider Pechtold. ‘Ik zie het positief in.’ GroenLinks-voorvrouwe Femke Halsema: ‘Ik begin te lijden aan enig formatieongeduld.’ Ze voorspelde dat de informatieronde van Tjeenk Willink ‘nog enkele dagen’ zou duren.
Ergernis
Al die in het openbaar beleden ergernis over het formatietempo lijkt vooral bedoeld om de volgende stap voor te bereiden. Pechtold zei de kans aanwezig te achten dat de partijen al deze week om tafel gaan om serieus te onderhandelen over de vierpartijencombinatie.
In weerwil van alle geweeklaag zou dat snel zijn. Nog maar drie weken terug immers konden de meeste kiezers – en vooral de VVD-achterban – zich bij deze combinatie nauwelijks iets voorstellen. Nu wordt zo’n verkenning geloofwaardig gepresenteerd als een noodzaak.
De grote rechts-linkstegenstelling, nog maar drie weken geleden inzet van de verkiezingsrace, is ondertussen bijna ongemerkt al tweemaal geslecht. De grote vijand, de PvdA, is de onvermijdelijke coalitiepartner geworden zonder dat dat nog veel opzien baart.
De belangrijkste doorbraak komt op conto van de premier in spe zelf. Hij zette PVV-leider Wilders dinsdag buiten de formatie en wist tegelijk het beeld neer te zetten dat Wilders dat eigenlijk zelf deed. De PVV-leider had in dat debat de betere argumenten. Maar door Wilders zeven maal ‘nee’ te laten zeggen tegen de uitnodiging met alleen de VVD om de tafel te gaan, bepaalde Rutte het beeld: Wilders wil niet, ik moet verder
