- Lid geworden
- 24 jun 2003
- Berichten
- 1.181
- Waardering
- 0
Ik vind het een best interressant stuk 
Vlees noch vis
Is vegetarisme goed voor iedereen?
Afgezien van het feit dat de kwaliteit van vlees steeds meer te wensen overlaat, valt er veel te zeggen voor een vegetarisch dieet. De gedachte dat dierlijke producten ongezond zijn, krijgt steeds meer bijval uit medische kringen. Met name mensen met een hoog risico op hart- en vaatziekten en kanker zouden baat hebben bij gezonde voeding zonder vlees en dierlijke vetten. Maar de vraag is: kan vegetarisme als optimale levensstijl voor iedereen wetenschappelijk worden bewezen?
Evenals velen van onze lezers, onderschrijven wij de positieve kanten van een vegetarische levensstijl. Afgezien van de morele argumenten om geen dierlijke producten te gebruiken, getuigt een toenemend aantal studies van de buitengewone gezondheidsversterkende kracht van plantaardige voedingsproducten. Maar, zo vragen wij ons af, zijn er bewijzen dat vegetarisch voedsel voor iedereen het optimale dieet vormt? MD wat artsen je niet vertellen heeft deze vraag voorgelegd aan redacteur Pat Thomas, met de opdracht wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp na te pluizen voor het antwoord - oftewel, het vegetarisme net zo nauwkeurig onder de loep te nemen als Medisch Dossier de moderne en alternatieve geneeskunde tegen het licht houdt.
Op deze en volgende pagina's vind je de resultaten van die speurtocht. Met dien verstande, dat we ons hebben beperkt tot de vraag welke invloed vegetarische voeding op de gezondheid heeft. De belangrijke kwestie van de afnemende kwaliteit en toenemende vervuiling van ons voedsel door het gebruik van hormonen en chemicaliën hebben we buiten beschouwing gelaten. Evenmin gaan we in op de morele aspecten van het eten van Vlees. - Lynne McTaggert
Een bewuste en gezonde levensstijl maakt het lichaam sterker en minder vatbaar voor ziekten, zo toont uitgebreid wetenschappelijk onderzoek aan. Vaststaat dat gevarieerde voeding, rijk aan felgekleurde vruchten en groenten, evenals onverzadigde vetzuren, het risico van een hersenbloeding en hartkwalen aanzienlijk vermindert. Dat geldt ook voor de kans op bepaalde soorten kanker. Het is echter de vraag, of deze onderzoeksgegevens de veronderstelling staven dat een volledig vegetarisch dieet voor iedereen het beste is.
Onderzoek naar vegetarisme is over het algemeen beperkt van opzet en niet objectief. In veel gevallen hebben de deelnemers zichzelf aangemeld. Het is dan ook geen verrassing dat studies waaruit vegetarische diëten als beste naar voren komen, een beeld geven van een gezonde groep mensen; vegetariërs gaan over het algemeen niet alleen bewust met hun voeding om, maar zorgen er ook voor dat hun algehele conditie op peil blijft. De positieve invloed van een gezonde levensstijl - waarbij tabak en alcohol worden vermeden, maar wel regelmatig wordt gesport - mag niet worden onderschatt en is derhalve een bepalende factor bij het onderzoek naar de gezondheid van mensen die wel en van mensen die geen vlees eten.
Hoge bloeddruk
Als je hartpatiënt bent, of een verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebt, dan zal een arts je in veel gevallen aanraden om weinig of geen vlees en dierlijke vetten te gebruiken. Hoewel het geen kwaad kan om dit advies op te volgen, is het niet wetenschappelijk bewezen dat de levensverwachting hierdoor aanmerkelijk groter wordt. Voor een goede conditie van het hart is het eten van veel verse groente en fruit die anti-oxydanten bevatten - zoals vitamine A,C en E - belangrijker dan het weglaten van vlees, zo blijkt uit vergelijkende studies naar de hartconditie van vegetariërs en die van niet-vegetariërs.
In een veelvuldig geciteerde sttudie van arts en wetenschapper Thorogood werden 6115 vegetariërs - die zichzelf als deelnemer hadden aangemeld - vergeleken met 6015 mensen die vlees aten. Aan het eind van de 12 jaar durende studieperiode bleek, dat de kans op een fatale hartkwaal en bepaalde vormen van kanker twee keer groter was voor de mensen die vlees aten dan voor de mensen die zich ervan onthielden.
Niet onbelangrijk is echter, dat Thorogood een uiterst rekbare definitie van het begrip vegetarisme gebruikte. Van de 6115 vegetariërs, die werden omschreven als mensen die geen vlees eten, werden er 5728 gedefinieerd als mensen die 'geen - of hooguit 1x per week - vlees of vis eten, maar wel eieren en zuivelproducten off beide, of uitsluitend groente gebruikten.' De overige 387 deelnemers aten minstens 1x per week vis, meer dan 1x per week vlees of onthielden zich hier geheel van, en gebruikten wel of geen zuivelproducten. Volgens de definitie van de studie is iemand die 1x per 2 weken of 1x per maand vlees eet een vegetariër. Zo ook iemand die in plaaats van vlees even matig vis eet.
In dit bekritiseerde onderzoek speelden ook andere factoren een discutabele rol, zoals de invloed van vrijwilligers met een meer dan gemiddelde gezondheid. De werving van deelnemers verliep via natuurvoedingswinkels, de Vegetarian Society en via de media. De vegetariërs werd vervolgens gevraagd om een familielid of kennis aan te melden die wel vlees at, om zichzelf mee te vergelijken.
Iemand merkte terechtt op, dat mensen die enthousiast zijn over hun vegetarische en gezonde levensstijl zich aangemeld kunnen hebben om hun omgeving vanhun gelijk te overtuigen. En dat degene die zij hadden aangemeld, niet alleen op het gebied van voeding, maar ook in andere opzichten een heel andere levensstijl zou kunnen hebben. Volgens de onderzoekers is geprobeerd om de problematische aspecten van zelfselectie zoveelmogelijk te compenseren.
Niet objectief
Een directe vergelijking tussen vegetariërs en mensen die vlees eten, is evenwel niet mogelijk, zo hebben Thorogood en zijn medewerkers toegegeven. Tevens zijn zij tot de slotsom gekomen, dat er geen wetenschappelijke gronden zijn die het advies rechtvaardigen om 'vlees uit voeding te elmineren, aangezien plantaardige voeding tal van aspecten kent die - ook in combinatie met vlees - het risico van hartkwalen en kanker verlagen.'
Sommige critici zijn van mening, dat het onderzoek niet lang genoeg heeft geduurd om te kunnen concluderen dat er een beduidend verschil bestaat tussen de sterftecijfers van elk van beide groepen. Was de studie nog vijf jaar voortgezet, dan zou het 'gezonde-vrijwilligereffect' geen rol meer hebben gespeeld en zouden de uitkomsten aan betroubaarheid hebben gewonnen, zo betogen zij. Een andere vergelijkende studie naar sterfte als gevolg van alle mogelijke oorzaken bij vegetariërs en niet-vegetariërs, waaruit is gebleken dat de mortaliteit na het uitsluiten van vroege sterfte - gedurende de eerste jaren van observatie - niet veel verschilde, heeft dit vermoeden bevestigd.
Wellicht als antwoord op de kritiek hebben Thorogood en consorten gedurende drie jaar een vervolgsttudie van de gezondheidsstatus van dezelfde groep proefpersonen uitgevoerd, hetgeen een nieuwe analyse opleverde. Hieruit valt af te leiden, dat het verschil in sterfte als gevolg van kanker tussen vegetariërs en vleesetters na slechts twee jaar was gehalveerd - van 30% naar 15%.
Globaal gezien, was een dagelijkse consumptie van fruit de enige factor die bepalend was voor de daling van het sterftecijfer. Gezonde voeding en een bewuste levensstijl, en niet vegetarisme, bleken het allerbelangrijkst.
De belangrijke bevindingen van Thorogood komen overeen met conclusies van andere studies, waarvan er vele laten zien, dat een verhoogde consumptie van voedingsproducten die veel vitamine C en bètacaroteen bevatten, bepalend is voor de preventie van sterfte als gevolg van hartkwalen en hersenbloeding.
Vlees of vis
Voor het verlagen van het cholesterolgehalte is het goed om regelmatig vis te eten, zo is wetenschappelijk aangetoond. In 1960 werden voor een onderzoek 852 gezonde mannen van middelbare leeftijd geselecteerd; bij elk van hen werd bij de voedingsgeschiedenis in de eerste plaats naar de consumptie van vis gekeken. Ongeveer 20% van hen at geen vis, terwijl de rest gemiddeld 85 gram per dag nuttigde. Van alle 852 mannen, die gedurende 20 jaar werden gevolgd, stierven er in deze periode 78 aan een hartkwaal.
De eindconclusie van het onderzoek, datt het risico van hart- en vaatziekten lager is naarmate je meer vis eet. Slechts een kleine 30 gram vis per dag zorgt er al voor, dat je 50% minder risico van hartkwalen loopt, zo blijkt uit het onderzoek. Dit zou vooral te danken zijn aan de beschermende invloed van het lange-keten-vetzuur EPA, dat klontering van het bloed tegengaat.
Voor een kleinere Nederlandse studie naar visconsumptie werden 20 patiënten achtereenvolgens op drie diëtten gezet, waarbij uitsluitend het soort vet in de voeding verschilde. Zo bevatte het eerste dieet nauwelijks vet en cholesterol en geen visolie, terwijl het tweede tot ongeveer 20 à 30% van de dagelijkse calorieën uit visolie - als bestanddeel van vis en als voedingssupplement - bestond. Het derde dieet, ten slotte, was gelijk aan het tweede, met dit verschil dat het percentage visolie door een gelijke hoeveelheid meervoudig onverzadigde vetzuren was vervangen.
Bij elke patiënt leidde het dieet met visolie tot een daling van het vetgehalte in het bloed, evenals het cholesterolniveau. Opmerkelijk is echter, dat kort nadat zij aan het derde dieet met meervoudig onverzadigde vetzuren waren begonnen, eveneens bij alle patiënten de niveaus van zowel triglyceriden als cholesterol aanzienlijk sttegen. Hoewel van plantaardige ***ën bekend is dat ze voor een verlaging van het vetgehalte in het bloed zorgen, hebben deze vetzuren zich in vergelijking tot visolie als beduidend minder effectief bewezen.
Overdaad schaadt
Sinds uit eerdere studies was gebleken, dat het goed was gebleken, dat het goed is om voedsel te bereiden met een scheutje meervoudig onverzadigde olie, heeft bij velen van ons het idee postgevat dat hoe meer plantaardige olie we gebruiken, des te beter dit is voor de gezondheid. Recent onderzoek heeft echter tot de conclusie geleid, dat plantaardige olie weliswaar voor een gemiddelde verlaging van het cholesterolgehalte in het bloed zorgt, maar dat het geen invloed heeft op het niveau van het als meer schadelijk opgevatte LDL-cholesterol. (Zonder LDL-cholesterol kan je ook niet! - Tjarko) Wanneer we over goede diëten praten, vergeten we vaakdat het vet van vlees, zoals dat in de winkel wordt gekocht, niet noodzakelijk op het bord of in de mond terechtkomt. Uit studierapporten valt op te maken, dat niet het vlees verantwoordelijk is voor verhoging van het cholesterolniveau en een groter risico op hart- en vaatziekten, maar het vet, en dan met name de vetranden aan het vlees.
In het zogeheten Mediterrane dieet wordt vlees als een smaakmaker gebruikt. Zo komt vlees het beste tot z'n recht, zo wordt door onderzoek bevestigd, want qua voeding heb je aan al kleine hoeveelheden vlees geneog om bepaalde voedingsstoffen binnen te krijgen. Uit een studie naar de spijsvertering van 504 jonge volwassen vleeseters blijkt, dat degenen die weinig tot matig vlees atten het dichtst in de buurt kwamen van algemene voedingsadviezen; zij haalden 11% van hun lichaamsenergie uit proteïne, 55% uit koolhydraten, 32% uit vet, 11% uit verzadigde vetzuren en onttrokken 264 milligram cholesterol aan de voeding. (Vergeet niet dat onze eigen lever de grootste producent is van cholesterol! - Tjarko)
Kankerpreventie
Algemeen wordt aangenomen, dat 30 tot 40% van alle gevallen van kanker te wijten is aan voedingsfactoren. Hierbij gaat het niet altijd om overmatig eten. Terwijl kanker van de darm, endeldarm, borst en prostaat in verband wordt gebracht met te veel eten en een overmaat aan bepaalde voedingsstoffen, heeft kanker van het maagdarmkanaal en de slokdarm, keel en lever vermoedelijk te maken met een tekort aan specifieke voedingsstoffen.
Food, Nutrution and the Prevention of Cancer: A Global Report - een publicatie van het World Cancer Research Fund (WCRF) - bevat het advies om dagelijks niet meer dan 80 gram rood vlees te eten, of drie keer per week 150 gram. Als je deze regel naleeft, zul je aanzienlijk minder risico van endeldarmkanker lopen, zo staat in het rapport. De genoemde hoeveelheden vlees zijn algemeen geaccepteerd als richtlijn voor een gezond voedingspatroon, maar of zij daadwerkelijk voor een verlaging van het risico van endeldarmkanker zorgen, dient nog wetenschappelijk te worden bewezen.
Als we groepringen die op religieuze gronden wel of geen vlees eten met elkaar vergelijken, blijkt dat endeldarmkanker minder vaak voorkomt bij niet-vegetarische mormonen dan bij vegetarische zevendedagsadventistten. Dat is opmerkelijk, omdat het hoge vezelgehalte van het vegetarisch dieet als een beschermende factor wordt beschouwd. Uit een analyse van 13 gecontroleerde studies naar het verband tussen voedingsvezels en endeldarmkanker blijkt echter, dat vezels geen beslissende rol spelen bij de ontwikkeling van de ziekte.
Hoewel in wetenschappelijke verslagen uit de V.S. en Australië staat, dat de kans op endeldarmkanker toeneemt naarmate je meer vlees eet, heeft Europees bevolkingsonderzoek niet tot deze conclusie geleid. Een dergelijk verband is evenmin aangetoond door een recente epidemiologische studie naar de relatie tussen vlees en darmkanker. In dit kader heeft een onderzoeksteam de verzamelde gegevens van vijf studies naar sterfte als gevolg van alle mogelijke oorzaken geanalyseerd. Van de 76.000 mannen en vrouwen die gedurende elf jaar werden gevolgd, waren er 28.000 vegetariër. Aan het eind van de studieperiode waren 8.330 mensen door uiteenlopende oorzaken overleden.
Wie ten minste vijf jaar geen dierlijke producten had gegeten, bleek 35% minder risico te lopen om aan darmkanker te stterven, maar niet om de ziekte te krijgen. Met andere woorden, darmkanker kwam bijna evenveel voor bij mensen die geen als bij mensen die wel vlees aten, maar deze laatste groep was er het slechtste aan toe. Uit dit onderzoek is ook gebleken, dat een vegetariër ongeveer evenveel kans heeft om kanker van de longen of prostaat te krijgen als iemand die vlees eet. De eindconclusie luidt, dat een dieet op plantaardige basis ervoor kan zorgen dat je je beter kuntt verweren als je ziek bent, maar dat het vermijden van vlees niet kan voorkomen dat je ziek wordt.
Van alle landen in de EU heeft Engeland de laagste consumptie van rood vlees, maar ook de grootste sterfte aan endeldarmkanker. Daarentegen wordt in de vier landen met de minste slachtoffers van deze vorm van kanker - Griekenland, Italië, Spanje en Portugal - per hoofd van de bevolking veel meer rood vlees gegeten. Tegelijkertijd worden in deze landen veel meer groenten, vruchten en granen gegeten dan in Engeland. Hieruit kunnen we afleiden, dat we onze gezondheid beter beschermen door een variatie aan gezonde producten te gebruiken, dan door een bepaald product, zoals rood vlees, te elimineren.
Een lang leven
Van de langstlevende mensen ter wereld is de meerderheid geen vegetariër. Een onderzoek naar de levensstijl van 1200 mensen die tussen 1932 en 1952 de leeftijd van honderd jaar bereikten, heeft uitgewezen , dat slechts vier van deze mensen zich van vlees onthielden. Uit ander onderzoek blijkt, dat de gemiddelde levensverwachting van mormonen, die vlees eten, even groot is als die van vegetarische zevendedagsadventisten. Voor beide groepen geldt, dat de levensverwachting twee tot vijf jaar langer is dan voor de doorsnee westerling. Dit heeft vermoedelijk te maken met andere aspecten van hun levensstijl, zoals geloofsovertuiging, spiritualiteit en emotionele stabiliteit.
In zijn boek Native Nutrition geeft Ronald F. Schmid een gedetailleerde beschrijving van de levensstijlen van drie langlevende bevolkingsgroepen: de Vilacamba, bewoners van het Andesgebergte in het zuiden van Ecuador; de Hunza, een bevolkingsgroep uit het grensgebied tussen China en Afganistan; en de inwoners van Georgië. Elk van deze etnische groepen leidt een actief bestaan, waarin het gevoelsleven een belangrijke plaats inneemt. Hun voeding is dat van de jager-verzamelaar en bestaat uit seizoensgebonden natuurproducten, vis en vlees van dieren die in hun omgeving voorkomen. Opvallend is, dat de chronische ziekten die wij in onze westerse maatschappij kennen, in deze culturen niet voorkomen.
Voor een lang en gezond leven blijkt regelmatige lichaamsbeweging minstens even belangrijk als uitgbalanceerde voeding. Onderzoek naar de gezondheidsstattus van oud-studenten van Harvard University gedurende een periode van 30 jaar heeft uitgewezen, dat het risico van een fatale hartaandoening, bepaalde vormen van kanker en andere doodsoorzaken op relatief jonge leeftijd kleiner is naarmate iemand een fysiek actiever leven leidt.
Voeding is absoluut belangrijk voor onze gezondheid. Veel mensen hebben baat bij vegetarische voeding en schrijven hun gezondheid aan dit regime toe. Uit het wetenschappelijk onderzoek dat tot nu toe is gepubliceerd, kunnen we echter niet afleiden dat vegetarische voeding voor iedereen het beste is. Bovendien kunnen mensen die geen vlees eten, wat de samenstelling van hun voeding betreft, even slechte keuzes maken als mensen die wel vlees eten. Wat we op grond van de bestudeerde gegevens wel met zekerheid kunnen zeggen, is datt er vele wegen zijn naar een goede gezondheid. En omdat iedereen verschillend is, bestaat er waarschijnlijk niet een dieet dat voor ieder van ons het beste is...
Borstkanker: Is een vegetarisch dieet het antwoord?
De dood van Linda McCartney - de vrouw van ex-Beatle zanger Paul McCartney - die ondanks haar gezonde en uitgesproken vegetarische levensstijl de strijd tegen borstkanker verloor, heeft veel vragen opgeroepen. Talloze studies hebben immers uitgewezen, dat een vegetarische voeding bescherming biedt tegen borstkanker; de conclusie van een van deze studies luidde zelfs, dat het aantal gevallen van borstkanker onder vegetariërs 30% lager was.
Vlees noch vis
Is vegetarisme goed voor iedereen?
Afgezien van het feit dat de kwaliteit van vlees steeds meer te wensen overlaat, valt er veel te zeggen voor een vegetarisch dieet. De gedachte dat dierlijke producten ongezond zijn, krijgt steeds meer bijval uit medische kringen. Met name mensen met een hoog risico op hart- en vaatziekten en kanker zouden baat hebben bij gezonde voeding zonder vlees en dierlijke vetten. Maar de vraag is: kan vegetarisme als optimale levensstijl voor iedereen wetenschappelijk worden bewezen?
Evenals velen van onze lezers, onderschrijven wij de positieve kanten van een vegetarische levensstijl. Afgezien van de morele argumenten om geen dierlijke producten te gebruiken, getuigt een toenemend aantal studies van de buitengewone gezondheidsversterkende kracht van plantaardige voedingsproducten. Maar, zo vragen wij ons af, zijn er bewijzen dat vegetarisch voedsel voor iedereen het optimale dieet vormt? MD wat artsen je niet vertellen heeft deze vraag voorgelegd aan redacteur Pat Thomas, met de opdracht wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp na te pluizen voor het antwoord - oftewel, het vegetarisme net zo nauwkeurig onder de loep te nemen als Medisch Dossier de moderne en alternatieve geneeskunde tegen het licht houdt.
Op deze en volgende pagina's vind je de resultaten van die speurtocht. Met dien verstande, dat we ons hebben beperkt tot de vraag welke invloed vegetarische voeding op de gezondheid heeft. De belangrijke kwestie van de afnemende kwaliteit en toenemende vervuiling van ons voedsel door het gebruik van hormonen en chemicaliën hebben we buiten beschouwing gelaten. Evenmin gaan we in op de morele aspecten van het eten van Vlees. - Lynne McTaggert
Een bewuste en gezonde levensstijl maakt het lichaam sterker en minder vatbaar voor ziekten, zo toont uitgebreid wetenschappelijk onderzoek aan. Vaststaat dat gevarieerde voeding, rijk aan felgekleurde vruchten en groenten, evenals onverzadigde vetzuren, het risico van een hersenbloeding en hartkwalen aanzienlijk vermindert. Dat geldt ook voor de kans op bepaalde soorten kanker. Het is echter de vraag, of deze onderzoeksgegevens de veronderstelling staven dat een volledig vegetarisch dieet voor iedereen het beste is.
Onderzoek naar vegetarisme is over het algemeen beperkt van opzet en niet objectief. In veel gevallen hebben de deelnemers zichzelf aangemeld. Het is dan ook geen verrassing dat studies waaruit vegetarische diëten als beste naar voren komen, een beeld geven van een gezonde groep mensen; vegetariërs gaan over het algemeen niet alleen bewust met hun voeding om, maar zorgen er ook voor dat hun algehele conditie op peil blijft. De positieve invloed van een gezonde levensstijl - waarbij tabak en alcohol worden vermeden, maar wel regelmatig wordt gesport - mag niet worden onderschatt en is derhalve een bepalende factor bij het onderzoek naar de gezondheid van mensen die wel en van mensen die geen vlees eten.
Hoge bloeddruk
Als je hartpatiënt bent, of een verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebt, dan zal een arts je in veel gevallen aanraden om weinig of geen vlees en dierlijke vetten te gebruiken. Hoewel het geen kwaad kan om dit advies op te volgen, is het niet wetenschappelijk bewezen dat de levensverwachting hierdoor aanmerkelijk groter wordt. Voor een goede conditie van het hart is het eten van veel verse groente en fruit die anti-oxydanten bevatten - zoals vitamine A,C en E - belangrijker dan het weglaten van vlees, zo blijkt uit vergelijkende studies naar de hartconditie van vegetariërs en die van niet-vegetariërs.
In een veelvuldig geciteerde sttudie van arts en wetenschapper Thorogood werden 6115 vegetariërs - die zichzelf als deelnemer hadden aangemeld - vergeleken met 6015 mensen die vlees aten. Aan het eind van de 12 jaar durende studieperiode bleek, dat de kans op een fatale hartkwaal en bepaalde vormen van kanker twee keer groter was voor de mensen die vlees aten dan voor de mensen die zich ervan onthielden.
Niet onbelangrijk is echter, dat Thorogood een uiterst rekbare definitie van het begrip vegetarisme gebruikte. Van de 6115 vegetariërs, die werden omschreven als mensen die geen vlees eten, werden er 5728 gedefinieerd als mensen die 'geen - of hooguit 1x per week - vlees of vis eten, maar wel eieren en zuivelproducten off beide, of uitsluitend groente gebruikten.' De overige 387 deelnemers aten minstens 1x per week vis, meer dan 1x per week vlees of onthielden zich hier geheel van, en gebruikten wel of geen zuivelproducten. Volgens de definitie van de studie is iemand die 1x per 2 weken of 1x per maand vlees eet een vegetariër. Zo ook iemand die in plaaats van vlees even matig vis eet.
In dit bekritiseerde onderzoek speelden ook andere factoren een discutabele rol, zoals de invloed van vrijwilligers met een meer dan gemiddelde gezondheid. De werving van deelnemers verliep via natuurvoedingswinkels, de Vegetarian Society en via de media. De vegetariërs werd vervolgens gevraagd om een familielid of kennis aan te melden die wel vlees at, om zichzelf mee te vergelijken.
Iemand merkte terechtt op, dat mensen die enthousiast zijn over hun vegetarische en gezonde levensstijl zich aangemeld kunnen hebben om hun omgeving vanhun gelijk te overtuigen. En dat degene die zij hadden aangemeld, niet alleen op het gebied van voeding, maar ook in andere opzichten een heel andere levensstijl zou kunnen hebben. Volgens de onderzoekers is geprobeerd om de problematische aspecten van zelfselectie zoveelmogelijk te compenseren.
Niet objectief
Een directe vergelijking tussen vegetariërs en mensen die vlees eten, is evenwel niet mogelijk, zo hebben Thorogood en zijn medewerkers toegegeven. Tevens zijn zij tot de slotsom gekomen, dat er geen wetenschappelijke gronden zijn die het advies rechtvaardigen om 'vlees uit voeding te elmineren, aangezien plantaardige voeding tal van aspecten kent die - ook in combinatie met vlees - het risico van hartkwalen en kanker verlagen.'
Sommige critici zijn van mening, dat het onderzoek niet lang genoeg heeft geduurd om te kunnen concluderen dat er een beduidend verschil bestaat tussen de sterftecijfers van elk van beide groepen. Was de studie nog vijf jaar voortgezet, dan zou het 'gezonde-vrijwilligereffect' geen rol meer hebben gespeeld en zouden de uitkomsten aan betroubaarheid hebben gewonnen, zo betogen zij. Een andere vergelijkende studie naar sterfte als gevolg van alle mogelijke oorzaken bij vegetariërs en niet-vegetariërs, waaruit is gebleken dat de mortaliteit na het uitsluiten van vroege sterfte - gedurende de eerste jaren van observatie - niet veel verschilde, heeft dit vermoeden bevestigd.
Wellicht als antwoord op de kritiek hebben Thorogood en consorten gedurende drie jaar een vervolgsttudie van de gezondheidsstatus van dezelfde groep proefpersonen uitgevoerd, hetgeen een nieuwe analyse opleverde. Hieruit valt af te leiden, dat het verschil in sterfte als gevolg van kanker tussen vegetariërs en vleesetters na slechts twee jaar was gehalveerd - van 30% naar 15%.
Globaal gezien, was een dagelijkse consumptie van fruit de enige factor die bepalend was voor de daling van het sterftecijfer. Gezonde voeding en een bewuste levensstijl, en niet vegetarisme, bleken het allerbelangrijkst.
De belangrijke bevindingen van Thorogood komen overeen met conclusies van andere studies, waarvan er vele laten zien, dat een verhoogde consumptie van voedingsproducten die veel vitamine C en bètacaroteen bevatten, bepalend is voor de preventie van sterfte als gevolg van hartkwalen en hersenbloeding.
Vlees of vis
Voor het verlagen van het cholesterolgehalte is het goed om regelmatig vis te eten, zo is wetenschappelijk aangetoond. In 1960 werden voor een onderzoek 852 gezonde mannen van middelbare leeftijd geselecteerd; bij elk van hen werd bij de voedingsgeschiedenis in de eerste plaats naar de consumptie van vis gekeken. Ongeveer 20% van hen at geen vis, terwijl de rest gemiddeld 85 gram per dag nuttigde. Van alle 852 mannen, die gedurende 20 jaar werden gevolgd, stierven er in deze periode 78 aan een hartkwaal.
De eindconclusie van het onderzoek, datt het risico van hart- en vaatziekten lager is naarmate je meer vis eet. Slechts een kleine 30 gram vis per dag zorgt er al voor, dat je 50% minder risico van hartkwalen loopt, zo blijkt uit het onderzoek. Dit zou vooral te danken zijn aan de beschermende invloed van het lange-keten-vetzuur EPA, dat klontering van het bloed tegengaat.
Voor een kleinere Nederlandse studie naar visconsumptie werden 20 patiënten achtereenvolgens op drie diëtten gezet, waarbij uitsluitend het soort vet in de voeding verschilde. Zo bevatte het eerste dieet nauwelijks vet en cholesterol en geen visolie, terwijl het tweede tot ongeveer 20 à 30% van de dagelijkse calorieën uit visolie - als bestanddeel van vis en als voedingssupplement - bestond. Het derde dieet, ten slotte, was gelijk aan het tweede, met dit verschil dat het percentage visolie door een gelijke hoeveelheid meervoudig onverzadigde vetzuren was vervangen.
Bij elke patiënt leidde het dieet met visolie tot een daling van het vetgehalte in het bloed, evenals het cholesterolniveau. Opmerkelijk is echter, dat kort nadat zij aan het derde dieet met meervoudig onverzadigde vetzuren waren begonnen, eveneens bij alle patiënten de niveaus van zowel triglyceriden als cholesterol aanzienlijk sttegen. Hoewel van plantaardige ***ën bekend is dat ze voor een verlaging van het vetgehalte in het bloed zorgen, hebben deze vetzuren zich in vergelijking tot visolie als beduidend minder effectief bewezen.
Overdaad schaadt
Sinds uit eerdere studies was gebleken, dat het goed was gebleken, dat het goed is om voedsel te bereiden met een scheutje meervoudig onverzadigde olie, heeft bij velen van ons het idee postgevat dat hoe meer plantaardige olie we gebruiken, des te beter dit is voor de gezondheid. Recent onderzoek heeft echter tot de conclusie geleid, dat plantaardige olie weliswaar voor een gemiddelde verlaging van het cholesterolgehalte in het bloed zorgt, maar dat het geen invloed heeft op het niveau van het als meer schadelijk opgevatte LDL-cholesterol. (Zonder LDL-cholesterol kan je ook niet! - Tjarko) Wanneer we over goede diëten praten, vergeten we vaakdat het vet van vlees, zoals dat in de winkel wordt gekocht, niet noodzakelijk op het bord of in de mond terechtkomt. Uit studierapporten valt op te maken, dat niet het vlees verantwoordelijk is voor verhoging van het cholesterolniveau en een groter risico op hart- en vaatziekten, maar het vet, en dan met name de vetranden aan het vlees.
In het zogeheten Mediterrane dieet wordt vlees als een smaakmaker gebruikt. Zo komt vlees het beste tot z'n recht, zo wordt door onderzoek bevestigd, want qua voeding heb je aan al kleine hoeveelheden vlees geneog om bepaalde voedingsstoffen binnen te krijgen. Uit een studie naar de spijsvertering van 504 jonge volwassen vleeseters blijkt, dat degenen die weinig tot matig vlees atten het dichtst in de buurt kwamen van algemene voedingsadviezen; zij haalden 11% van hun lichaamsenergie uit proteïne, 55% uit koolhydraten, 32% uit vet, 11% uit verzadigde vetzuren en onttrokken 264 milligram cholesterol aan de voeding. (Vergeet niet dat onze eigen lever de grootste producent is van cholesterol! - Tjarko)
Kankerpreventie
Algemeen wordt aangenomen, dat 30 tot 40% van alle gevallen van kanker te wijten is aan voedingsfactoren. Hierbij gaat het niet altijd om overmatig eten. Terwijl kanker van de darm, endeldarm, borst en prostaat in verband wordt gebracht met te veel eten en een overmaat aan bepaalde voedingsstoffen, heeft kanker van het maagdarmkanaal en de slokdarm, keel en lever vermoedelijk te maken met een tekort aan specifieke voedingsstoffen.
Food, Nutrution and the Prevention of Cancer: A Global Report - een publicatie van het World Cancer Research Fund (WCRF) - bevat het advies om dagelijks niet meer dan 80 gram rood vlees te eten, of drie keer per week 150 gram. Als je deze regel naleeft, zul je aanzienlijk minder risico van endeldarmkanker lopen, zo staat in het rapport. De genoemde hoeveelheden vlees zijn algemeen geaccepteerd als richtlijn voor een gezond voedingspatroon, maar of zij daadwerkelijk voor een verlaging van het risico van endeldarmkanker zorgen, dient nog wetenschappelijk te worden bewezen.
Als we groepringen die op religieuze gronden wel of geen vlees eten met elkaar vergelijken, blijkt dat endeldarmkanker minder vaak voorkomt bij niet-vegetarische mormonen dan bij vegetarische zevendedagsadventistten. Dat is opmerkelijk, omdat het hoge vezelgehalte van het vegetarisch dieet als een beschermende factor wordt beschouwd. Uit een analyse van 13 gecontroleerde studies naar het verband tussen voedingsvezels en endeldarmkanker blijkt echter, dat vezels geen beslissende rol spelen bij de ontwikkeling van de ziekte.
Hoewel in wetenschappelijke verslagen uit de V.S. en Australië staat, dat de kans op endeldarmkanker toeneemt naarmate je meer vlees eet, heeft Europees bevolkingsonderzoek niet tot deze conclusie geleid. Een dergelijk verband is evenmin aangetoond door een recente epidemiologische studie naar de relatie tussen vlees en darmkanker. In dit kader heeft een onderzoeksteam de verzamelde gegevens van vijf studies naar sterfte als gevolg van alle mogelijke oorzaken geanalyseerd. Van de 76.000 mannen en vrouwen die gedurende elf jaar werden gevolgd, waren er 28.000 vegetariër. Aan het eind van de studieperiode waren 8.330 mensen door uiteenlopende oorzaken overleden.
Wie ten minste vijf jaar geen dierlijke producten had gegeten, bleek 35% minder risico te lopen om aan darmkanker te stterven, maar niet om de ziekte te krijgen. Met andere woorden, darmkanker kwam bijna evenveel voor bij mensen die geen als bij mensen die wel vlees aten, maar deze laatste groep was er het slechtste aan toe. Uit dit onderzoek is ook gebleken, dat een vegetariër ongeveer evenveel kans heeft om kanker van de longen of prostaat te krijgen als iemand die vlees eet. De eindconclusie luidt, dat een dieet op plantaardige basis ervoor kan zorgen dat je je beter kuntt verweren als je ziek bent, maar dat het vermijden van vlees niet kan voorkomen dat je ziek wordt.
Van alle landen in de EU heeft Engeland de laagste consumptie van rood vlees, maar ook de grootste sterfte aan endeldarmkanker. Daarentegen wordt in de vier landen met de minste slachtoffers van deze vorm van kanker - Griekenland, Italië, Spanje en Portugal - per hoofd van de bevolking veel meer rood vlees gegeten. Tegelijkertijd worden in deze landen veel meer groenten, vruchten en granen gegeten dan in Engeland. Hieruit kunnen we afleiden, dat we onze gezondheid beter beschermen door een variatie aan gezonde producten te gebruiken, dan door een bepaald product, zoals rood vlees, te elimineren.
Een lang leven
Van de langstlevende mensen ter wereld is de meerderheid geen vegetariër. Een onderzoek naar de levensstijl van 1200 mensen die tussen 1932 en 1952 de leeftijd van honderd jaar bereikten, heeft uitgewezen , dat slechts vier van deze mensen zich van vlees onthielden. Uit ander onderzoek blijkt, dat de gemiddelde levensverwachting van mormonen, die vlees eten, even groot is als die van vegetarische zevendedagsadventisten. Voor beide groepen geldt, dat de levensverwachting twee tot vijf jaar langer is dan voor de doorsnee westerling. Dit heeft vermoedelijk te maken met andere aspecten van hun levensstijl, zoals geloofsovertuiging, spiritualiteit en emotionele stabiliteit.
In zijn boek Native Nutrition geeft Ronald F. Schmid een gedetailleerde beschrijving van de levensstijlen van drie langlevende bevolkingsgroepen: de Vilacamba, bewoners van het Andesgebergte in het zuiden van Ecuador; de Hunza, een bevolkingsgroep uit het grensgebied tussen China en Afganistan; en de inwoners van Georgië. Elk van deze etnische groepen leidt een actief bestaan, waarin het gevoelsleven een belangrijke plaats inneemt. Hun voeding is dat van de jager-verzamelaar en bestaat uit seizoensgebonden natuurproducten, vis en vlees van dieren die in hun omgeving voorkomen. Opvallend is, dat de chronische ziekten die wij in onze westerse maatschappij kennen, in deze culturen niet voorkomen.
Voor een lang en gezond leven blijkt regelmatige lichaamsbeweging minstens even belangrijk als uitgbalanceerde voeding. Onderzoek naar de gezondheidsstattus van oud-studenten van Harvard University gedurende een periode van 30 jaar heeft uitgewezen, dat het risico van een fatale hartaandoening, bepaalde vormen van kanker en andere doodsoorzaken op relatief jonge leeftijd kleiner is naarmate iemand een fysiek actiever leven leidt.
Voeding is absoluut belangrijk voor onze gezondheid. Veel mensen hebben baat bij vegetarische voeding en schrijven hun gezondheid aan dit regime toe. Uit het wetenschappelijk onderzoek dat tot nu toe is gepubliceerd, kunnen we echter niet afleiden dat vegetarische voeding voor iedereen het beste is. Bovendien kunnen mensen die geen vlees eten, wat de samenstelling van hun voeding betreft, even slechte keuzes maken als mensen die wel vlees eten. Wat we op grond van de bestudeerde gegevens wel met zekerheid kunnen zeggen, is datt er vele wegen zijn naar een goede gezondheid. En omdat iedereen verschillend is, bestaat er waarschijnlijk niet een dieet dat voor ieder van ons het beste is...
Borstkanker: Is een vegetarisch dieet het antwoord?
De dood van Linda McCartney - de vrouw van ex-Beatle zanger Paul McCartney - die ondanks haar gezonde en uitgesproken vegetarische levensstijl de strijd tegen borstkanker verloor, heeft veel vragen opgeroepen. Talloze studies hebben immers uitgewezen, dat een vegetarische voeding bescherming biedt tegen borstkanker; de conclusie van een van deze studies luidde zelfs, dat het aantal gevallen van borstkanker onder vegetariërs 30% lager was.
