Dit viel op in het openbaar gemaakte rapport van het Ruslandonderzoek
Het eindrapport van het onderzoek naar Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen van 2016 is vrijgegeven - op wat gecensureerde stukken na. We zetten zeven opvallende zaken op een rij.
Een van de dingen die meteen in het oog springen, is dat flinke delen van het 448 pagina's tellende
rapport zijn gecensureerd.
Minister van Justitie William Barr heeft die wijzigingen in de afgelopen weken aangebracht. Naar zijn zeggen gaat het om gegevens uit lopende onderzoeken, privacygevoelige informatie en gegevens die zijn verkregen door een onderzoeksjury. Leden van verschillende commissies in het Congres krijgen wel het volledige rapport te zien.
Een aanzienlijk aandeel van de gecensureerde tekst lijkt betrekking te hebben op de rol van WikiLeaks bij het verspreiden van informatie die door Russische hackers was gestolen.
Wat viel verder op?
1. Trump probeerde het Ruslandonderzoek op verschillende manieren te beïnvloeden
In tegenstelling tot wat justitieminister Barr donderdag zei tijdens een persconferentie, heeft het team van Mueller niet tien mogelijke gevallen van belemmering van de rechtsgang gevonden, maar elf.
Belemmering van de rechtsgang is de kwestie waarover Mueller besloot geen beslissing te nemen. Hij legde de bal bij minister Barr en onderminister Rod Rosenstein. Die zagen niet genoeg grond voor vervolging.
Een groot aantal van de incidenten op de lijst was al bekend, omdat ze zich in het openbaar afspeelden of door vertrouwelijke bronnen werden gelekt. Hieronder vallen het ontslag van FBI-directeur James Comey en de vergeefse pogingen van Trump om toenmalig justitieminister Jeff Sessions weer de leiding over het Ruslandonderzoek te laten nemen.
Het rapport geeft een opvallend detail prijs: toen Trump in mei 2017 vernam dat speciaal aanklager Robert Mueller was aangesteld. Trump zakte volgens verklaringen in elkaar in zijn stoel en zei: "O, mijn God. Dit is vreselijk. Dit is het einde van mijn presidentschap. I'm fucked."
"Iedereen vertelt me dat het je presidentschap verpest als je een van die speciale aanklagers aan je broek krijgt. Het duurt jaren en jaren en ik kan niks meer doen. Dit is het ergste dat me ooit is overkomen."
Nieuw is ook de onthulling dat Trump een maand later de toenmalige Witte Huis-jurist Don McGahn opdracht gaf Mueller te ontslaan. McGahn weigerde, waarna Trump hem beval in het openbaar te ontkennen dat de president hem de opdracht had gegeven. Dat weigerde McGahn ook.
2. Volgens Mueller kan Trumps optreden worden gezien als belemmering van de rechtsgang
De speciaal aanklager schrijft dat er maar één reden was dat Trump zich niet overduidelijk schuldig maakte aan belemmering: zijn medewerkers zeiden 'nee' tegen hem.
Mueller oordeelt veel harder dan minister Barr deed voorkomen in zijn samenvatting van het rapport; hij stelt dat het goed mogelijk is dat Trump in de elf beschreven incidenten laakbaar handelde en zich daarmee mogelijk schuldig maakte aan criminele activiteiten.
Waarom besloot Mueller dan om zijn oordeel over de vervolgbaarheid van Trump te onthouden? Dat is het resultaat van complexe technische details. Het Amerikaanse ministerie van Justitie hanteert een richtlijn die stelt dat een zittend president niet strafrechtelijk kan worden vervolgd, omdat dit het landsbestuur te erg zou aantasten.
Mueller, die zich nauwgezet aan de regels houdt, legt in het rapport uit wat dit betekent: als hij had besloten dat Trump moet worden vervolgd, zou de rechtszaak na het einde van diens presidentschap plaatsvinden. Dat zou problematisch zijn, want Trump zou zich pas dan kunnen verdedigen tegen de aantijgingen. De speciaal aanklager voert feitelijk aan dat
“De bewijzen die we hebben bemachtigd over de handelingen van de president en zijn motieven raken aan moeilijke kwesties die moeten worden opgelost als we een traditioneel oordeel over vervolging moeten vellen.”
“Als we er na een uitvoerig onderzoek naar de feiten vertrouwen in hadden dat de president niet heeft getracht de rechtsgang te belemmeren, zouden we dat zo stellen. Op basis van de feiten en de juridische standaarden die hierop van toepassing zijn, kunnen wij niet tot dat oordeel komen.”
“Daaruit volgt dat hoewel dit rapport niet concludeert dat de president een misdrijf heeft begaan, het hem ook niet vrijpleit.”
De richtlijn dat een zittend president niet kan worden vervolgd is geen wet, maar minister van Justitie Barr is een uitgesproken voorstander. Het lijkt een van de belangrijkste redenen te zijn geweest waarom Trump hem selecteerde. Barr besloot dat er geen grond voor vervolging is, wat betekent dat hij en Mueller andere opvattingen hebben over de "moeilijke kwesties" die volgens de speciaal aanklager eerst moeten worden opgelost.
De rol van Barr is op meer fronten vreemd. Het Witte Huis en de minister beweren dat Trump en zijn staf volledige medewerking hebben verleend aan de speciaal aanklager en zijn team. Dat klopt niet.
Trump gaf bijvoorbeeld wel schriftelijk antwoord op vragen van het team van Mueller, maar de speciaal aanklager omschrijft die antwoorden als "ontoereikend". De antwoorden van Trump zijn als bijlage bij het rapport gevoegd. Mueller schrijft: "De president zei meer dan dertig keer dat hij 'het zich niet herinnerde', 'het niet meer wist' of 'een andere herinnering had'."
Desondanks besloot Mueller niet te dagvaarden. Zijn team had al een "aanzienlijke hoeveelheid bewijzen" voor het eindrapport en de kans was groot dat het dagvaarden van de president zou leiden tot een lange juridische strijd. Die vertraging in aanmerking genomen, wogen de kosten niet op tegen de mogelijke baten, aldus Mueller.
Dan is er nog een explosief puntje: de speciaal aanklager stelt dat het Congres de bevoegdheid heeft om president Trump te vervolgen wegens mogelijke belemmering van de rechtsgang. Mueller raadt dat niet expliciet aan, maar de passage komt suggestief over.
3. Trump en zijn team hadden opvallend veel contact met Rusland
Mueller en zijn team hebben niet kunnen vaststellen dat Trump of medewerkers van zijn campagneteam in aanloop naar de verkiezingen van 2016 samenwerkten of samenzwoeren met Rusland.
Trump claimt dat dit bevestigt wat hij altijd heeft gezegd - no collusion(samenzwering, red.) - maar daar blijken wel wat haken en ogen aan te zitten.
Uit het rapport komt naar voren dat Trump en de zijnen opvallend veel contact hadden met Russen verbonden aan het Kremlin en met klokkenluidersorganisatie WikiLeaks, die informatie publiceerde die door Russische hackers was gestolen.
The New York Times becijferde dat de president en zeker achttien van zijn medewerkers meer dan honderd keer in contact kwamen met Russische vertegenwoordigers en WikiLeaks. Trump heeft meerdere malen gezegd dat helemaal geen sprake was van Russische contacten.
Bovendien, schrijft Mueller, stuitte zijn onderzoek op verschillende obstakels, waaronder enkele technische. Het team "ontdekte dat sommige van de personen die we verhoorden of wiens handelingen we onderzochten - inclusief enkele individuen betrokken bij de Trump-campagne - relevante correspondentie vernietigden of tijdens de onderzochte periode communiceerden via versleutelde apps", aldus de speciaal aanklager.
4. Uitvoerige beschrijvingen door Mueller vooral politiek pijnlijk voor Trump
Tijdens de presidentsverkiezingen van 2016 was het campagneteam van Trump op de hoogte van de hackactiviteiten van de Russen en beseften ze dat die hun kandidaat tot voordeel zouden strekken. Het toejuichen van de illegale operaties van een vijandige macht tegen je eigen land is afkeurenswaardig, zeggen de Democraten.
“In totaal wist het onderzoek meerdere banden tussen medewerkers van de Trump-campagne en aan de Russische overheid verbonden individuen vast te stellen. Die banden omvatten Russische aanbiedingen om de campagne te assisteren. In sommige gevallen was de campagne ontvankelijk voor zo'n aanbod, maar in andere gevallen waren de campagnemedewerkers huiverig.”
“Uiteindelijk heeft het onderzoek niet vastgesteld dat de campagne coördineerde of samenzwoer met de verkiezingsinmenging door de Russische overheid.”
Het rapport beschrijft ook een groot aantal momenten waarop Trump, leden van zijn kabinet of andere ondergeschikten, logen tegen onderzoekers, het Congres en het publiek. Veel van de incidenten uit het rapport die al waren beschreven in de pers werden stellig ontkend door de regering-Trump.
Zo bracht de president zelf veranderingen aan in een verklaring die door zijn oudste zoon, Donald jr., werd afgelegd over zijn ontmoeting met een Russische advocaat. Daar werd over Russische adoptiekinderen gepraat, aldus Trump senior. In werkelijkheid ging de ontmoeting over mogelijk beschadigende informatie over de Democratische kandidaat Hillary Clinton.
Het rapport schetst het politiek pijnlijke beeld van een president die zo impulsief en drastisch op ontwikkelingen reageert, dat zijn medewerkers hem moeten intomen of zelfs actief tegenwerken.
5. Trump en de Republikeinen claimen de totale overwinning
Verschillende Republikeinse congresleden verkondigden op Twitter dat het rapport Trump op alle fronten vrijpleit. Dat sentiment droeg de president zelf ook uit. "Zoals ik al de hele tijd zei, geen samenzwering, geen belemmering!", zei Trump in een reactie.
Trumps campagneteam voor de verkiezingen van 2020 kwam ook met een verklaring, waarin wordt gesteld dat "president Trump wederom compleet en volledig is vrijgepleit". Als de inhoud van het rapport in aanmerking wordt genomen, is dat feitelijk incorrect.
Trump en de Republikeinen eisen dat er onderzoek naar de aanleidingen voor het Ruslandonderzoek komt. Ondanks de reputatie van Republikein en oud-FBI-directeur Mueller beweren ze dat hij en zijn team met hun onderzoek partijpolitiek hebben bedreven ten behoeve van de Democraten.
6. De Democraten zijn erg boos op Barr
De Democraten in het Congres veroordelen het optreden van minister Barr. Ze vinden zijn oordeel over de vervolgbaarheid van Trump moeilijk te verdedigen en voeren aan dat hij in zijn samenvatting uit april en tijdens zijn persconferentie feiten in het voordeel van Trump heeft verdraaid. Tijdens het persmoment schreef Barr veel van Trumps handelingen uit het rapport bijvoorbeeld toe aan begrijpelijke frustratie.
Volgens de Democraten is het ook geen toeval dat de openbaarmaking van het rapport plaatsvond aan het begin van de lentevakantie. Het Congres is momenteel op reces.
Barr heeft "een vertrouwenscrisis over zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid" veroorzaakt, stelden Huis-voorzitter Nancy Pelosi en senator Chuck Schumer donderdag.
De justitiecommissie van het Huis van Afgevaardigden heeft Mueller opgeroepen om voor 23 april te komen getuigen over zijn eindrapport. Ze willen dat dit gebeurt tijdens een publieke hoorzitting.
7. Afzetting van Trump is onwaarschijnlijk
Zo'n procedure heeft weinig kans van slagen. Een impeachment eindigt met berechting door de Senaat en die is in handen van een Republikeinse meerderheid. De inhoud van het Mueller-rapport lijkt niet schokkend genoeg om de twintig benodigde Republikeinse senatoren te laten overlopen.
Bovendien is een poging tot impeachment riskant: de kiezer kan al snel denken dat die wordt gemotiveerd door politieke rivaliteit. Toen de Republikeinen tijdens de jaren negentig president Bill Clinton probeerden af te zetten, werden ze daar flink voor afgestraft in de stemlokalen.
De leiders van de Democraten temperen dan ook de verwachtingen over een mogelijke afzettingsprocedure. Ze hopen vooral garen te spinnen uit de onthullingen tijdens de campagne voor de verkiezingen van volgend jaar.
Steny Hoyer, voorzitter van de Democratische fractie in het Huis van Afgevaardigden, zei donderdag tegen CNN: "Op basis van wat we tot nu toe hebben gezien, is het niet de moeite waard om een afzettingsprocecure te beginnen. Kort gezegd: over achttien maanden zijn er verkiezingen en het Amerikaanse volk zal dan een oordeel vellen."