Beide boeken al een tijd geleden gelezen
Mussert & co. De NSB-leider en zijn vertrouwelingen, Tessel Pollmann
[Afbeelding niet meer beschikbaar]
&
Anton. Mussert en de NSB: opkomst en ondergang van een populist. Bert Bukman
[Afbeelding niet meer beschikbaar]
Heb deze twee boeken min of meer tegelijkertijd gelezen om wat parallellen te kunnen trekken. Beiden leveren een interessant profiel van Mussert, die toch vaak als het kleinburgerlijke sulletje werd gezien die zich een weg naar de macht rommelde. Pollmann haalt dat beeld duidelijk onderuit, Bukman blijft iets meer op de vlakte maar erkent wel de onvermijdelijkheid en kracht van de keuzes die Mussert soms moest maken.
Zijn levensverhaal van voor de oorlog onderschrijft dit imago van kleinburgerlijkheid al helemaal niet, hij was een vrij invloedrijk waterbouwkundig ingenieur die gerespecteerd werd en bijvoorbeeld mede de loop van het Amsterdam-Rijnkanaal bepaalde. Zijn priv-leven was echter n grote incestueze rommel, hij trouwde met zijn tante en had een affaire met zijn achternichtje. Hij drukte allerlei joods bezit achterover en was corrupt. Zijn leidende rol binnen de NSB was niet zo vanzelfsprekend, ik vond het vooral boeiend om over de (ideologische) conflicten tussen hem en Rost van Tonningen te lezen. Mussert was dan wel (terecht) de personificatie van alles wat fout was in Nederland tijdens WOII, maar was in zijn opvattingen en denkbeelden niet de meest extreme figuur binnen de beweging.
Beide boeken zijn goed geschreven en goed gedocumenteerd en geannoteerd, maar Pollmanns boek geeft in mijn ogen nog net iets meer inzichten in de invloeden van andere vooraanstaande NSB'ers, zoals Rost van Tonningen en Feldmeijer, die eigenlijk een nog veel meer radicale kant op wilden.
Praagse Winter, Madeleine Albright
In 1997, tijdens de eerste nacht van haar ministerschap, ontdekte Madeleine Albright pas dat zij van Joodse komaf is en dat haar beide grootouders van vaderskant vergast zijn tijdens WOII. In dit boek gaat ze terug naar haar jeugd in Praag en in Engeland, waar zij met haar ouders tijdens een groot deel van de oorlog als ballingen verbleef. Ze neemt een flinke aanloop naar de oorlog toe waarin de geschiedenis van het Tsjechische volk wordt beschreven en de band met Duitsland en Oostenrijk(-Hongarije). Ze vertelt hoe Tsjecho-Slowakije in de steek wordt gelaten door de internationale grootmachten tijdens de Conferentie van Mnchen (het hoogtepunt van de appeasement politiek) en over de tragiek van president Benes. Ze vertelt bijvoorbeeld ook over de moordaanslag op Heydrich en de vreselijke gevolgen daarvan voor heel veel Tsjechen. Ze vertelt tegelijkertijd ook over de problemen die een immigrantenfamilie in Engeland ondervindt. Een diep, diep indringend boek met misschien af en toe wat te veel nadruk op de diplomatieke en politieke kant van het verhaal maar vooral toch een prachtige vertelling van een indrukwekkende zoektocht naar een familiegeschiedenis.
Lincoln. Een geniaal politicus, Frans Verhagen
Frans Verhagen heeft een boek afgeleverd dat een heel duidelijk beeld geeft van (vooral) de laatste levensjaren van Lincoln, als president van de Verenigde Staten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Het hele boek bouwt eigenlijk op naar het moment supreme voor Lincoln, zijn grootste wapenfeit, namelijk de afschaffing van de slavernij. Vooral het eerste deel van het boek, waarin het boerenbestaan van Lincolns jeugd langs de steeds verder naar het westen opschuivende frontier beschreven werd, levert een treffend beeld van het Amerikaanse "wilde westen" op (dat helemaal niet zo wild maar vooral erg hard was). Min of meer dankzij het toeval belandt Lincoln aan de republikeinse (noordelijke) zijde van het Amerikaanse politieke spectrum. Lincoln ontpopt zich vervolgens als een groot redenaar, een groot voorbeeld voor onder anderen Barack Obama. Zijn eerste inaugurele rede en het Gettysburg Address zijn iconisch geworden. Lincoln was de eerste president die de media gebruikte in het verslaan van zijn toespraken, die zich bewust was van zijn imago en Lincoln was vooral de president die op geniale wijze zijn macht uitbreidde en wiens reputatie in herinneringen mythische proporties aannam. De Emancipatieproclamatie, waarmee de slaven hun vrijheid zouden krijgen (maar in het Zuiden nog tot lang na de Burgeroorlog niet), was er waarschijnlijk niet of toch zeker niet zo snel gekomen zonder de inbreng van Lincoln. Het Zuiden en het Noorden rommelden zichzelf op diplomatieke wijze in een zeer bloedige oorlog, die Lincoln niet wenste maar die, gezien voorgaande decennia, onvermijdelijk was en die Lincoln ook uit wist te buiten om zijn plannen door te drijven. De Emancipatieproclamatie zou veel controverse opleveren en uiteindelijk ook Lincolns dood worden, hij werd tijdens een opera-uitvoering in het hoofd geschoten door John Wilkes Booth, een aanhanger van de geconfedereerde staten en fel tegenstander van afschaffing van de slavernij.
Het boek zelf is toch vooral bedoeld voor de iets minder ervaren lezer, met veel plaatjes en een groot lettertype. Maar dat doet niets af aan het fijne tempo en de vrij gedetailleerde beschrijving van het leven van Lincoln, waar al zo veel over geschreven is, maar nu dan ook eens door een Nederlandse auteur van aardig statuur.
Ik overleefde Treblinka, Samuel Willenberg
In twee dagen uitgelezen, het is ook niet zo'n dikke pil. Samuel Willenberg is op het moment de laatste nog in leven zijnde overlevende van Treblinka. Slechts 67 mensen kwamen levend uit dit kamp, zij ontsnapten tijdens de kampopstand in de zomer van 1943, waarna het kamp gesloten en vernietigd werd (om de bewijslast uit te wissen). Toen waren er al negenhonderdduizend mensen doorheen gejaagd, en daarmee is Treblinka na Auschwitz-Birkenau het kamp waar de meeste doden vielen. Ik overleefde Treblinka is een ooggetuigenverslag dat al dertig jaar geleden is opgetekend maar nog niets aan zijn kracht heeft ingeboet. Willenberg overleefde negen maanden van de meest verschrikkelijke ellende die je je voor kunt stellen omdat hij in een Sonderkommando zat en vooral omdat hij ontzettend veel geluk had en zich richtte op zijn eigen overleving, niet zozeer op die van anderen. De psychische gevolgen hiervan werken bij iedere kampoverlevende nog steeds door. Het is een boek dat je niet hoeft te lezen vanwege de literaire hoogstandjes, maar dat je wel mt lezen als je genteresseerd bent in de verhalen uit de kampen.
